معماری معاصر و امکان زیستن

بروز رسانی در 23 آوریل در 9:00 am

بازدید : 72

معماری معاصر و امکان زیستن: بازخوانی یک رسالت

به مناسبت بزرگداشت روز معمار
فاطمه خدادادی آق قلعه؛ معمار، مدرس دانشگاه و عضو هیئت تحریریه فصلنامه بینارشته‌ای آنلاین معماری، هنرطراحی AADZIGN

معماری همواره یکی از نمودهای بارز هویت فرهنگی و تجلی‌گاه نظام‌های معنایی، ارزشی و سبک زندگی در جوامع انسانی، به‌ویژه در بستر تاریخی ایران بوده است. با این‌حال، در دوران معاصر، گسستی محسوس میان معماری سنتی و معماری کنونی ایران از سوی بسیاری از صاحب‌نظران مورد تأکید قرار گرفته است. این گسست، حاصل تحولات گسترده‌ اجتماعی، اقتصادی، فناوری و گفتمانی در عرصه جهانی و ملی است که به فاصله‌ای معرفتی و عملی میان معمار امروز و سنت‌های معماری بومی انجامیده است. در واکنش به این وضعیت، برخی معماران معاصر در تلاش بوده‌اند تا از خلال زبان طراحی امروزین، پیوندی با میراث معماری گذشته برقرار سازند؛ تلاشی که نه در تقلید صوری از فرم‌ها، بلکه در بازخوانی مفاهیم بنیادینی چون هویت، فضای زیستی، و نیازهای وجودی انسان ایرانی جلوه‌گر می‌شود.
در میان این تلاش‌ها، به‌ویژه در عرصه مسکن، آثاری قابل شناسایی هستند که ضمن تبعیت از اصول طراحی معاصر، حاوی مضامینی مرتبط با زمینه تاریخی-فرهنگی معماری ایرانی‌اند. این آثار، به‌جای آن‌که صرفاً بر ظاهر و فرم معماری گذشته تکیه کنند، در پی احیای کیفیتی از فضا هستند که با زیست‌جهان فرهنگی و الگوهای رفتاری جامعه ایرانی نسبت برقرار کند.
با وجود این تلاش‌ها، معماری امروز ایران با نوعی بحران مفهومی مواجه است که در سطح نظری و عملی خود را نشان می‌دهد. در سطح نظری، نبود اجماع بر سر معیارهای ارزشی و مفهومی درباب نسبت میان سنت و نوگرایی، و در سطح عملی، سلطه الگوهای تقلیدی، فردیت‌گرایی اغراق‌شده، و فرمالیسم بی‌ریشه موجب نوعی بی‌سامانی در تولید فضای معمارانه شده است. در چنین بستری، بازاندیشی در نسبت میان «امر ثابت» و «امر متغیر» ضرورتی بنیادین می‌یابد. این بازاندیشی نه از سطح فرم‌های کالبدی، بلکه از تأملی معرفت‌شناسانه در چیستی انسان، فطرت و الگوی زیست او آغاز می‌شود؛ زیرا معماری، پیش از آن‌که ساخت فضا باشد، تجسمی از نحوه زیستن است.
بر این اساس، مسئولیت معمار معاصر، صرفاً طراحی کالبد نیست، بلکه خلق فضایی است که زمینه‌ساز نوعی از زندگی شایسته، معناگر و متناسب با شأن انسانی باشد. معماری واجد ظرفیت تأثیرگذاری عمیق بر الگوهای رفتاری، روابط اجتماعی و تجربه زیسته افراد است. از این‌رو، فرم معمارانه باید برآمده از درکی جامع از کیفیت زندگی انسان معاصر و اهداف آن باشد، نه نتیجه صرف شرایط تولید یا الزام‌های اقتصادی و تکنولوژیک. در کنار این، مواجهه معمار با مدرنیته و پیامدهای آن نیز مسئله‌ای گریزناپذیر است. هرچند انتقادهایی جدی به معماری مدرن وارد شده، اما نمی‌توان انکار کرد که مدرن بودن، هم‌چنان شاخصه‌ای بنیادین در درک معماری معاصر به‌شمار می‌رود. به‌ویژه آن‌که بسیاری از سبک‌ها و گرایش‌های پسامدرن نیز تداومی از گفتمان مدرن محسوب می‌شوند. در نتیجه، معمار معاصر ناگزیر از فهم تحلیلی زمینه‌های معرفتی، اجتماعی و تاریخی مدرنیته است؛ فهمی که او را قادر می‌سازد تا در تعاملی نقادانه با گذشته و حال، به خلق آینده‌ای معنادار در عرصه معماری دست یابد.
بدین‌سان، رسالت امروزین معماری را می‌توان در بازتعریف نسبت انسان، فضا و فرهنگ جست‌وجو کرد. رسالتی که مستلزم نگاهی فراتر از عملکردگرایی و زیبایی‌شناسی صرف است و بر پایه فهمی عمیق از زندگی انسانی، معنا، و ساحت‌های وجودی او استوار می‌شود. چنین نگاهی می‌تواند بستری برای بازآفرینی معماری‌ای فراهم سازد که نه‌تنها زیستنی شایسته را ممکن می‌سازد، بلکه معنای زندگی را در کالبدی معمارانه بازتاب می‌دهد.

________________________________________________________________________________________________________________
ما از بازخورد شما بسیار سپاسگزاریم و مشتاقانه منتظر شنیدن نظرات ارزشمند شما هستیم!
به جامعه ما بپیوندید!
با ما در شبکه های اجتماعی ارتباط برقرار کنید، به اشتراک بگذارید و رشد کنید!

چرا ما را دنبال کنید؟
محتوای اختصاصی: بینش‌ها و نکات منحصربه‌فرد.
بحث‌های تعاملی: نظر شما برای ما مهم است
مقالات بروز و بینارشته‌ای: ترجمه مقالات بینارشته‌ای در حوزه‌های هنر، معماری و شهرسازی، دیزاین، مد و طراحی لباس، طراحی صنعتی (اتومبیل، مبلمان، متورسیکلت و…)

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید!
فرصت را از دست ندهید – برای ارتباط با ما روی لینک‌های زیر کلیک کنید!
از صفحه اینستاگرام AADmagazine و AADzign دیدن کنید.
به کانال تلگرام AADmagazine بپیوندید.
از صفحه پینترست AADzign دیدن کنید.