‎جایزه معماری پریتزکر – The Pritzker Architecture Prize

بروز رسانی در 09/09/2022

بازدید : 253

هدف جایزه پریتزکر

برای ارج نهادن به معمار زنده یا معمارانی که آثار ساخته شده‌‌ی آن‌ها ترکیبی از ویژگی‌های، استعداد، بینش و تعهد را نشان می‌دهد که از طریق هنرمعماری، کمک‌های مداوم و قابل توجهی به بشریت و محیط ساخته شده داشته است.

ترجمه و گردآوری: محمدهومن تیموری

این جایزه بین‌المللی که هر ساله به یک معمار زنده برای دستاوردهای مهم او اعطا می‌شود، توسط خانواده پریتزکر، آقای جی. آرتور پریتزکر Jay Arthur. Pritzker و همسرش سیندی پریتزکر Cindy Pritzker در شیکاگو در سال ۱۹۷۹ تأسیس شد. بنیاد هایت Hyatt پشتیبانی مالی این جایزه را برعهده دارد. جایزه پریتزکر سالانه اعطا می‌شود و اغلب به عنوان “نوبل معماری Architecture’s Nobel” و “بالاترین افتخار این حرفه The profession’s highest honuor” شناخته می‌شود. هیئت داورانی که طی این سال‌ها به بررسی و انتخاب معماران هنرمند برتر در جهان می‌پردازند از معتبرترین معماران در جهان می‌باشند. جایزه شامل ۱۰۰ هزار دلار آمریکا و یک مدال برنز است. این جایزه در مراسمی در یکی از مکان‌های مهم تاریخی معماری در سراسر جهان به برندگان اهدا می‌شود.

ردیف جلو از چپ به راست کارلوس خیمنز*، لرد پالومبو، ریو نیشیزاوا، سیندی پریتزکر***، کازویو سجیما، فرانک گری، کریستین دو پورتزامپارک، گلن مورکات.
ردیف عقب، از چپ به راست جوهانی پالاسما*، کارن اشتاین*، رولف فهلبوم*، خورخه سیلوتی* هانس هولین، آلخاندرو آراونا*، ریچارد مایر، تام ماین، سزار پلی*، رافائل مونئو (پشت از یان اوتزون، نماینده جورن اوتزون) ریچارد راجرز، ژان نوول، کوین روش، رنزو پیانو، مارتا تورن**، بیل لیسی**. (عکس گرفته شده در سال ۲۰۱۰)
* هیئت منصفه
** مدیر اجرایی
***موسس

این جایزه برگرفته از نام‌خانوادکیِ پریتزکر می‌باشد؛ که دفتر مرکزی آن در شیکاگو قرار دارد. خانواده پریتزکر به علت علاقه شدیدشان به ساختمان که ناشی از اشتغال آنان به توسعه هتل‌های هایت Hyatt در اقصی نقاط جهان می‌باشد. خانواده پریتزکر از دیرباز به دلیل حمایت از فعالیت‌های آموزشی، علمی، پزشکی و فرهنگی شناخته شده‌اند. و همچنین بدین خاطر که معماری به عنوان یک تلاش خلاقانه در جوایز نوبل در نظر گرفته نشده است، رشته معماری را برای اعطای جایزه برگزیده اند. جی. آرتور پریتزکر Jay Arthur. Pritzker (۱۹۲۲ – ۱۹۹۹) این جایزه را به همراه همسرش سیندی پریتزکر Cindy Pritzker بنیان نهاد.
پسر بزرگ او، تام پریتزکر، به عنوان رئیس و رئیس هیئت مدیره بنیاد هایت Hyatt توضیح می‌دهد که: «به عنوان ساکنان بومی شیکاگو، جای تعجب نیست که خانواده ما مشتاقانه و از روی ذکاوت از معماری آگاه بوده و در شیکاگو زادگاه آسمان‌خراش زندگی می‌کردند. شهری پر از ساختمان‌هایی که توسط اسطوره‌های معماری مانند لوئیس سالیوان، فرانک لوید رایت، میس ون در روهه و بسیاری دیگر طراحی شده‌اند.»

او ادامه می دهد: «در سال ۱۹۶۷، ما یک ساختمان ناتمام را برای توسعه نمایندگی هایت در آتالانتا Hyatt Regency Atlanta بود اختصاص دادیم. آتریوم سر به فلک کشیده آن ساختمان بسیار موفقیت آمیز بود و به نماد هتل‌های ما در سرتاسر جهان تبدیل شد. بلافاصله مشخص شد که این طراحی تأثیر آشکاری بر روحیه مهمانان و رفتار کارمندان ما دارد. در حالی که معماری شیکاگو، ما را با هنر معماری آشنا کرد، اما کار طراحی و ساخت هتل باعث شد، تا ما را، از تاثیر معماری بر رفتار انسان آگاه کند. هنگامی که در سال ۱۹۷۸ زمانی که ما با ایده تجلیل از معماران زنده مواجه شدیم، مشتاق بودیم. پدر و مادرم (سیندی و جی.آرتور. پریتزکر) بر این باور بودند که یک جایزه با ارزش نه تنها آگاهی عمومی بیشتر از ساختمان‌ها را تشویق و ترغیب می‌کند، بلکه خلاقیت بیشتری را در حرفه معماری الهام می‌بخشد.»
بسیاری از رویه‌ها و جوایز جایزه پریتزکر بر اساس جایزه نوبل Nobel Prize الگوبرداری شده است. برندگان جایزه معماری پریتزکر ۱۰۰ هزار دلار کمک هزینه، و گواهی تقدرنامه رسمی از بینیاد پرایتزاکر دریافت می‌کنند، از سال ۱۹۸۷ تا به امروز، یک مدال برنز نیز به برندگان این جایزه اهدا می‌شود. که قبل از سال ۱۹۸۷، یک مجسمه هنری مور Henry Moore در نسخه محدود به هر برنده اهدا می‌شد.

سیندی و جی پریتزکر، مارگوت و تام پریتزکر

مراسم برگذاری و اهدای جوایز

مراسم رسمی اعطای این جایزه هر ساله، معمولاً در ماه مه، که به معماری سایر دوره‌های تاریخی و یا آثار برندگان قبلی جایزه ادای احترام می‌کند برگزار می‌شود. این مراسم در یکی از نقاط مختلف جهان که از نظر تاریخی و یا معماری دارای اهمیت و ارزش باشد برگزار می‌گردد. از آنجایی که مکان‌های مراسم معمولاً هر سال قبل از برگزیده شدن برنده انتخاب می‌شوند، که محل برگزاری مراسم اهمیت محیط ساخته شده را بازگو می‌کند و در عین حال یک محیط منحصر به فرد را برای مراسم فراهم می‌کند. هیچ ارتباطی بین آثار برندگان و محل مراسم وجود ندارد. در این رویداد تنها با حضور میهمانان بین المللی و میهمانانی از کشور میزبان برگزار می‌شود. مراسم معمولاً شامل خوشامدگویی از سوی یکی از مقامات کشور میزبان و سخنرانی رئیس هیئت داوران؛ و اهدای جایزه توسط تام پریتزکر؛ و سخنرانی برنده جایزه می‌باشد.

چه کسانی می‌توانند در مسابقه شرکت کنند؟

مدیر اجرایی این جایزه، مانوئلا لوکا دازیو، از طیف وسیعی از افراد، از جمله برندگان جایزه قبلی، دانشگاهیان، منتقدان و دیگران “با تخصص و علاقه‌مندی در زمینه معماری” درخواست نامزدی می‌کنند دعوت به عمل می‌آورد، هر معمار دارای مجوز شرکت در مسابقه می‌تواند قبل از اول نوامبر هر سال درخواست شخصی برای شرکت و دریافت جایزه داشته باشد. (در سال ۱۹۸۸ گوردون بونشافت Gordon Bunshaft نامزد دریافت جایزه، و در نهایت آن را به دست آورد)؛ هیئت داوران متشکل از ۵ تا ۹ “کارشناس و متخصصان شناخته شده در زمینه‌های معماری، کسب و کار، آموزش (دانشگاه)، انتشارات، فرهنگ و…“، تصمیم می‌گیرند و در اوایل سال بعد برنده را اعلام می‌کند. کرسی دریافت برنده جایزه پریتزکر در سال ۲۰۱۶، الخاندرو آراونا بود. کرسی دریافت برنده جوایزهای پیشین عبارت از: جی. کارتر براون J. Carter Brown (۱۹۷۹-۲۰۰۲)، لرد روچیلد Lord Rothschild (۲۰۰۳-۲۰۰۴)، لرد پالمبو Lord Palumbo (۲۰۰۵-۲۰۱۵)، گلن مورکات Glenn Murcutt (۲۰۱۶ -۲۰۱۸) و استفان بریر Stephen Breyer (2019-2020) بودند.

نامزدهای دریافت جایزه پریتزکر چه کسانی هستند؟

نامزدهای دریافت جایزه از تمامی کشورها پذیرفته می‌شوند؛ از صاحب منصبان دولتی، نویسندگان، منتقدین، دانشگاهیان، معماران، همکاران و شریکانشان، مجامع معماری یا صاحبان صنایع، در واقع هر کسی که در پیشرفت معماری مطلوب سهیم بوده است. پذیرش نامزد‌ها در سال‌های مختلف طی یک روند پیوسته صورت می‌گیرد و در ژانویه هر سال پایان می‌یابد. نامزد‌های پذیرفته شده بعد از پایان این مدت، به طور خود کار برای جایزه سال بعد در نظر گرفته می‌شوند. انتخاب نهایی برنده از میان این نامزد ها بدون در نظر گرفتن ملیت، نژاد، عقیده یا ایدئولوژی آن‌ها، توسط هیئت داوران بین المللی با شور و رای گیری مخفی انجام می‌شود. تا به امروز بالغ بر ۵۰۰ نفر بیش از ۴۷ کشور جهان نامزد دریافت این جایزه بوده‌اند. سال ۲۰۲۰ اولین سالی بود که به‌دلیل محدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری جهانی کووید – ۱۹، به‌جای مراسم حضوری، بصورت ویدیو کنفرانس برگزار شد. این موقعیت منحصر به فرد به این سازمان بین المللی این فرصت را داد تا مخاطبان بی‌شماری را برای تماشای مراسم تجلیل از برندگان دعوت کند.

طراحی مدال جایزه پریتزکر

مدال‌های برنزی که به هر برنده جایزه معماری پریتزکر اهدا می شود، براساس مدال‌هایی است که توسط معمار، لوئیس سالیوان طراحی و ساخته شده است. این مدال شامل سه کلمه لاتین به معنای ” استحکام Durability، سودمندی Utility و زیبایی Beauty” است. این سه اصول اساسی معماری ویتروویوس، معمار رومی، را در یادآور می‌شود که این سه اصل به زبان لاتین عبارت از استحکام Firmitas، سودمندی Utilitas و زیبای Venustas را به تصویر می‌کشد. لویی سالیوان معمار مشهور شیکاگو، به عنوان پدر آسمان خراش ها شناخته می‌شود.

از سال ۱۹۷۹ تا به امروز، هر سال یک برنده برای جایزه معماری پریتزکر انتخاب می‌شود، به جز سال‌های، ۱۹۸۸، ۲۰۰۱، ۲۰۱۷، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ که در هر یک از این سال‌ها دو و یا سه برنده برای این جایزه نامزد شدند. در سال ۱۹۸۸ برای اولین بار گوردون بونشافت و اسکار نیمایر به طور مشترک این جایزه را کسب کردند.

اولین برنده جایزه در سال ۱۹۷۹ فیلیپ جانسون بود، که برای “۵۰ سال نوآوری و سرزندگی تجسم یافته در موزه‌ها، تئاترها، کتابخانه‌ها، خانه‌ها، باغ‌ها و سازه‌های صنفی بی‌شمار” شناخته شد. زاها حدید اولین زنی بود که این جایزه را در سال ۲۰۰۴ دریافت کرد. در سال ۲۰۱۰، ریو نیشیزاوا در سن ۴۴ سالگی جوان‌ترین برنده شد. کازویو سجیما و نیشیزاوا در سال ۲۰۱۰، ایوان فارل و شری مک نامارا در سال ۲۰۲۰، آنه لاکتون و ژان فیلیپ بازل در سال ۲۰۲۱ بصورت مشترک با همکار معمار خود این جایزه را دریافت کردند. برندگان سال ۲۰۱۷، معماران رافائل آراندا، کارمه پیگم و رامون بیرالتا، اولین گروه سه نفره‌ای بودند که این جایزه را بصورت مشترک دریافت کردند.

فیلیپ جانسون، جایزه پریتزکر، ۱۹۷۹ — © آرشیوهای شهر بوستون از طریق راکسبری غربی، آمریکا، فیلیپ جانسون، جایزه پریتزکر ۱۹۷۹

در سال ۲۰۰۱ نیز ژاک هرزوگ Jacques Herzog و پی‌یر دمورن Pierre De Meuron، دو شریک از یک شرکت سویسی به عنوان برنده جایزه انتخاب گریدند، زیرا داوران معتقد بودند که این دو معمار آن‌چنان کارشان باهم تلفیق شده که هر یک در واقع توانایی‌ها واستعدادهای آن دیگری را تکمیل می‌کند و کار آنان حاصل همکاری‌های صادقانه و دراز مدتی است که قدردانی از یکی از آنان، بدون تجلیل از دیگری ممکن نیست.

یکی دیگر از برندگان این جایزه آقای فرای اَتو“Freir Otto” است، از بهترین کارهای او می‌توان به طراحی سقف استادیوم المپیک پارک مونیخ اشاره نمود که برای المپیک تابستانی سال ۱۹۷۲ آماده شد. همچنین طراحی غرفه آلمان در اکسپو سال ۱۹۶۷ و غرفه ژاپن در اکسپو سال ۲۰۰۰ در هانور از مجموعه کارهای وی می‌باشد. فرای اَتو “Freir Otto” که برنده چهلمین دوره جایزه پریتزکر هم بود؛ ولی متاسفانه چند هفته مانده به تولد ۹۰ سالگی درگذشت.

اعتراض به جایزه پریتزکر

در سال ۲۰۱۳ ، سازمان دانشجویی “زنان در طراحی” در مدرسه عالی طراحی هاروارد، طوماری را از طرف دنیس اسکات براون برای دریافت تقدیرنامه مشترک با شریک زندگی خود، برنده جایزه قبلی در سال ۱۹۹۱، رابرت ونتوری، آغاز کرد که بحث تبعیض جنسیتی در ساختار را پیش برد. به گفته نیویورک تایمز، این طومار، “تنش‌های طولانی مدت را در دنیای معماری بر سر اینکه آیا زنان به طور مداوم از جایگاهی که شایسته آن‌ها است در زمینه‌ای که معتبرترین جایزه آن تا سال ۲۰۰۴ که زاها حدید برنده شد، به یک زن اعطا نشده است، محروم شده اند، دوباره برانگیخت”. اگرچه این دادخواست مورد حمایت دریافت کنندگان بسیاری از جهان شد، ولی هیئت داوران اظهار داشت که نمی‌تواند کار هیئت‌های داوری گذشته را برای قدردانی از کار براون و لو ونیو، هر دو زن و همراه با همسرشان، ونتوری و وانگ شو را که به ترتیب در سال های ۱۹۹۱ و ۲۰۱۲ به دست آورده اند، بازبینی کند. اسکات براون به سی‌ان‌ان گفت: که «به‌عنوان یک زن، در طول زندگی حرفه‌ای‌اش احساس می‌کرد که توسط نخبگان معماری طرد شده است» و «جایزه پریتزکر در درجه اول بر پایه مغالطه‌ای است که ساختار استثنایی به نقش یک نابغه مرد تنها تبدیل شده است». هیئت داوران پریتزکر ۲۰۲۰ در اهدای این جایزه به یون فارل و شلی مک نامارا – که آن را به عنوان چهارمین و پنجمین زنانی بودند که تا به حال این جایزه را دریافت کرده‌اند – اعلام کرد که آن‌ها “پیشگام در زمینه‌ای (معماری) هستند که به طور سنتی در اختیار مردان بوده و هست. یک حرفه، تحت سلطه مردان و چراغ راه دیگران [معماران] است زیرا آنها مسیر حرفه‌ای مثال زدنی خود را ایجاد می‌کنند.”